Netvliesaandoeningen

Oorzaak

Het netvlies (retina) zit achterin het oog. Het is dun laagje neurosensorisch weefsel dat de binnenbekleding vormt van de oogbal. Het bevat kleine aders, slagaders, de lichtgevoelige staafjes en kegeltjes en de diverse laagjes zenuwen die de dikke oogzenuwen vormen die direct in verbinding staan met de hersenen. Het netvlies is letterlijk een voortvloeisel van de hersenen en is daarom zo’n sensitief en delicaat weefsel. Herstel van beschadigd netvlies is lastig maar in een aantal gevallen wel mogelijk afhankelijk van de onderliggende oorzaak.

Het meest sensitieve gedeelte van het netvlies is de gele vlek (macula). De macula bevat de hoogste concentratie aan kegeltjes en verbruikt relatief gezien enorm veel energie. De staafjes en kegeltjes zijn de lichtgevoelige zenuwen in het netvlies die het mogelijk maken te zien. Daarmee vormen ze een van de belangrijkste onderdelen van het netvlies en het oog.

Er zijn veel aandoeningen die het netvlies kunnen treffen zoals doorbloedingsstoornissen, loslatingen, gaten, defecten of andere zwakke plekken die kunnen ontstaan door veroudering, trauma of aanleg, ontstekingen, schade door hoge bloeddruk of diabetes, droge en natte maculadegeneratie en tumoren.

Door middel van oogheelkundig onderzoek en aanvullende diagnostische apparatuur kunnen deze aandoeningen opgespoord en behandeld worden.

Klachten

Er zijn veel verschillende klachten mogelijk bij de diverse netvliesaandoeningen. Klachten kunnen bestaan uit slechter zien, het zien van een vlek of meerdere vlekken en/of lichtflitsen. Een andere klacht kan zijn dat men vervormd ziet, bijvoorbeeld een deurpost is niet meer recht maar loopt krom. Letters in een krant of boek kunnen verspringen of wegvallen.

De klachten van slechter of anders zien treden vaak vrij snel en ineens op. Het is dus geen geleidelijke achteruitgang van het zicht, zoals bij staar het geval is, maar heeft een meer acuut karakter. Mensen met klachten van (sub)acuut slechter of anders zien moeten snel gezien worden zodat een diagnose en behandeling zo spoedig mogelijk ingezet kunnen worden.

Behandeling

Tegenwoordig zijn er veel netvliesaandoeningen waar iets aan te doen is. De diagnose tijdig stellen is een van de belangrijkste taken van de oogarts. Afhankelijk van de diagnose zal een behandeling ingezet worden. De behandeling kan bestaan uit het gebruik van ontstekingsremmende druppels of injecties, injecties met vaatgroei remmende geneesmiddelen (anti-VEGF) waardoor lekkage in het netvlies minder wordt, laserbehandeling van het netvlies of een netvliesoperatie.

Leeftijdgebonden maculadegeneratie

Oorzaak en klachten

De macula (gele vlek) is het meest belangrijke stukje netvlies. Het bevindt zicht in het centrum van het netvlies naast de oogzenuw en is ongeveer net zo groot als een speldenknopje. De macula bevat de meeste staafjes en kegeltjes van het netvlies. Dit zijn de lichtgevoelige zenuwcellen die heel belangrijk zijn voor scherp zicht. Met de macula kan je gefocust kijken en details waarnemen zoals je doet bij het lezen van een boek of het herkennen van een gezicht. De staafje en kegeltjes in de macula verbruiken enorm veel energie. Hierdoor is er veel oxidatieve stress in dit kleine gebiedje netvlies waarbij er veel afvalstoffen vrijkomen. Naarmate de leeftijd vordert kunnen deze afvalproducten niet zo goed meer afgevoerd worden. De afvalstoffen stapelen zich op tussen de staafjes en kegeltjes waardoor deze minder efficiënt functioneren en waardoor het zicht geleidelijk kan teruglopen. Dit noemt men droge maculadegeneratie. Het proces van droge maculadegeneratie gaat langzaam en kan jaren stabiel blijven. Bij oogheelkundig onderzoek kan dit gecontroleerd worden door de oogarts. Het zicht wordt geleidelijk minder en kan uiteindelijk leiden tot slechtziendheid. Men wordt niet volledig blind omdat alleen het centrale detaillistische zien wordt aangetast. Men blijft in staat zich te oriënteren in een ruimte doordat het perifere zien intact blijft. Details gaan echter verloren. Zo is het in een vergevorderd stadium misschien niet meer mogelijk een krant of boek te lezen of de ogen in een gezicht te zien.

Droge maculadegeneratie kan overgaan in natte maculadegeneratie. Naast opgehoopte afvalstoffen zijn er lekkende vaatjes tussen de lichtgevoelige zenuwcellen ontstaan. Het vocht/ bloed dat hierbij vrijkomt is toxisch voor de diverse netvlieslaagjes met de verschillende zenuwen, staafjes en kegeltjes. Het zicht zal hierdoor (sub)acuut veel slechter worden. Men kan hierdoor vervormd gaan zien. Rechte lijnen zoals bij luxaflex verlopen opeens krom. Men ziet een vlek centraal in het beeld doordat het scherpte zicht is verdwenen. Deze vlek zit altijd op de dezelfde plek en verplaatst zich niet.

Risicofactoren voor het ontstaan van maculadegeneratie zijn: hoge leeftijd, roken, vrouw zijn en erfelijke familiaire belasting.

Behandeling

Droge maculadegeneratie

Er is geen behandeling tegen droge maculadegeneratie. Wel kunnen voedingssupplementen effectief zijn om verslechtering van maculadegeneratie te voorkomen. De AREDS (-2) studie is de enige studie waaruit is gebleken dat een specifieke combinatie van vitamines en mineralen droge maculadegeneratie kan stabiliseren.

Natte maculadegeneratie

Bij natte maculadegeneratie kunnen vaatgroei remmende medicijnen (anti-VEGF) geïnjecteerd worden in het oog. Hierdoor kan het vocht/ bloed in de macula verdwijnen en de lekkage uit de vaten gestopt worden. Injecties zijn bij ongeveer 1/3 van de mensen effectief, bij 1/3 blijft het zicht stabiel en wordt het zicht niet slechter en bij 1/3 werkt de behandeling niet waarbij de lekkage doorzet en het zicht minder wordt. Er is dus een kans van ongeveer 67% dat de therapie aanslaat of stabiliseert. Ervaring leert dat jarenlange behandelingen met injecties nodig zijn om blijvend effect te behouden.

Er zijn diverse hulpmiddelen beschikbaar voor mensen met maculadegeneratie waarbij het zicht door de jaren heen een stuk slechter is geworden. Deze hulpmiddelen voor slechtzienden kunnen via organisaties als Low Vision/ ERGRA en Koninklijke Visio aangevraagd worden. Hulpmiddelen kunnen zijn vergrotingsapparaten bij lezen of tv kijken, loepbrillen, groot letterboeken, gesproken boeken/ tijdschriften en aangepaste computers. Tegenwoordig kan er tevens veel via apps/ podcasts op een smartphone.